Nowotwory stanowią jedną z najpoważniejszych współczesnych chorób cywilizacyjnych. Statystyki wskazują, że w nadchodzących latach zachorowalność na raka w Polsce, jak i na całym świecie, będzie się zwiększać. Wynika to zarówno z postępującego starzenia się społeczeństw, jak i niekorzystnych zmian w stylu życia.[1]
W 2050 roku na świecie może być wykryte nawet 35 mln nowych przypadków raka, co oznacza, że będziemy mieć do czynienia z 77-procentowym wzrostem wobec obecnej sytuacji!
Zdaniem ekspertów z Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem, około jedna na pięć osób żyjących obecnie na świecie zachoruje na raka w ciągu swojego życia.[2]
Jakie są prognozy dla naszego kraju i co możemy zrobić, aby przeciwdziałać tej rosnącej epidemii?
Wzrost zachorowalności w młodszych grupach wiekowych
Chociaż nowotwory tradycyjnie kojarzone są ze starszymi osobami, coraz częściej dotykają one ludzi młodszych. Nowy raport opublikowany w „The Lancet Public Health” wskazuje na rosnące ryzyko nowotworów wśród osób poniżej 50. roku życia, zwłaszcza w USA. Według badania, pokolenie X i milenialsi są bardziej narażeni na 17 różnych typów nowotworów w porównaniu z wcześniejszymi pokoleniami.[3] Choć te dane dotyczą Stanów Zjednoczonych, tendencje te można zauważyć również w Europie i Polsce. Wpływ na to mają zmiany środowiskowe, niezdrowy styl życia oraz czynniki takie jak stres, brak ruchu, zła dieta i ekspozycja na zanieczyszczenia.
Determinanty niepokojących zmian
Szacuje się, że jedynie około 10% nowotworów jest uwarunkowanych genetycznie.[4] Oznacza to, że ogromną rolę odgrywają czynniki środowiskowe oraz styl życia. Jak podkreślają eksperci, modyfikując kilka kluczowych czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu, niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej i nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV, można zapobiec nawet 40% przypadków nowotworów. To właśnie w tych obszarach powinniśmy skupić naszą uwagę w profilaktyce nowotworowej.
Co możemy zrobić, aby zmniejszyć ryzyko?
Zmiana nawyków, czujność onkologiczna i wczesna diagnoza są najskuteczniejszymi strategiami w walce z nowotworami. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie używek oraz regularne badania profilaktyczne mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania. Kluczowe znaczenie ma również profilaktyka wtórna, czyli udział w badaniach przesiewowych, takie jak mammografia czy kolonoskopia, które pozwalają na wykrycie zmian nowotworowych na wczesnym etapie, gdy są one jeszcze uleczalne. Nie bez znaczenia są także szczepienia, np. przeciw wirusowi HPV, który jest główną przyczyną raka szyjki macicy.
Warto z uwagą zapoznać się z publikacją Europejski Kodeks Walki z Rakiem. Która zawiera 12 zaleceń dotyczących prewencji pierwotnej (czyli ograniczania działania czynników ryzyka – kancerogenów – na nasz organizm) oraz prewencji wtórnej nowotworów (czyli wykrywania choroby na możliwie najwcześniejszym etapie zaawansowania). Jak wskazuje WHO, w przypadku przestrzegania zaleceń Kodeksu przez Europejczyków można byłoby uniknąć nawet 50% wszystkich zgonów nowotworowych w Europie!
Perspektywy na przyszłość
Prognozy dotyczące wzrostu zachorowalności na nowotwory są niepokojące, jednak istnieją konkretne działania, które mogą ograniczyć to zjawisko. Kluczem do przyszłości bez raka jest edukacja społeczeństwa i promowanie zdrowego stylu życia. Im więcej osób zdecyduje się na modyfikację swoich nawyków, tym większa szansa na zahamowanie tego niekorzystnego trendu. Pomocne na pewno są też działania odgórne, takie jak przyjęta w lutym 2020 roku Narodowa Strategia Onkologiczna na lata 2020-2030 oparta na 5 najważniejszych dla onkologii obszarach. Dzięki:
- INWESTYCJOM W KADRY
- INWESTYCJOM W EDUKACJĘ – PREWENCJĘ PIERWOTNĄ – STYL ŻYCIA
- INWESTYCJOM W PACJENTA – PREWENCJĘ WTÓRNĄ
- INWESTYCJOM W NAUKĘ I INNOWACJE:
- INWESTYCJOM W SYSTEM OPIEKI ONKOLOGICZNEJ.
w Polsce ma zwiększyć się liczba osób przeżywających 5 lat od zakończenia terapii onkologicznej oraz zmniejszyć zapadalność na choroby nowotworowe ogółem. Poprawie ma ulec również jakość życia pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego, jak i po jego zakończeniu.[5]
Warto pamiętać, że walka z rakiem zaczyna się na długo przed diagnozą – to codzienne wybory mogą decydować o naszym zdrowiu w przyszłości.
[1] World Health Organization, „Cancer prevention and control.” Oraz ipaac.eu
[2] tvn24.pl
[3] Generacja X to osoby urodzone pomiędzy 1965 a 1980 r., podczas gdy milenialsi (generacja Y) to roczniki od 1981 do 1996. Badanie przeprowadzone przez American Cancer Society (ACS) obejmowało dane od ponad 23 mln pacjentów i analizowało wskaźniki zapadalności oraz śmiertelności na różne rodzaje raka. Wykazało, że wskaźniki zapadalności na 17 z 34 typów nowotworów, w tym raka piersi, trzustki i żołądka, nadal rosły w kolejnych młodszych pokoleniach. Tendencje wzrostowe dotyczyły również śmiertelności w związku z zapadalnością na raka wątroby (tylko u kobiet), trzonu macicy, pęcherzyka żółciowego, jąder i jelita grubego. medonet.pl
[4] zwrotnikraka.pl
[5] gov.pl
