Każdego roku blisko milion osób na całym świecie umiera z powodu raka jelita grubego, co stawia go na drugim miejscu pod względem liczby zgonów z przyczyn onkologicznych. Chorych wciąż przybywa. W 2020 r. rozpoznano niemal 2 mln nowych zachorowań. W Polsce rak jelita grubego diagnozowany jest u ponad 19 tys. osób rocznie. Dzieje się to, mimo iż istnieją skuteczne techniki badań przesiewowych, które mogą wychwycić chorobę zanim pojawią się objawy i ograniczyć śmiertelność. Profilaktyczna kolonoskopia może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego nawet o 60-90 proc., ale wokół badania wciąż funkcjonuje wiele mitów, w konsekwencji czego większość społeczeństwa ma własne, często mylne wyobrażenie na temat jego przebiegu i odsuwa od siebie decyzję o jego wykonaniu. Głównym celem kampanii profilaktyczno-edukacyjnej „Servier – wyłącz raka!” jest promocja profilaktyki przednowotworowej, podnoszenie świadomości społecznej Polaków w zakresie czynników ryzyka, a także motywacja do przełamywania lęku i wstydu przed badaniami oraz podkreślanie znaczenia wczesnego wykrywania choroby w skutecznym jej leczeniu. Podczas zakończonej właśnie IV edycji kampanii, przebiegającej pod hasłem „Kolonoskopia to nie kosmos”, organizatorzy podkreślali szczególną rolę badań profilaktycznych w odniesieniu do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka jelita grubego i zwracali uwagę na niepokojące objawy, mogące świadczyć o pierwszych symptomach choroby.
RAK JELITA GRUBEGO – „CICHY ZABÓJCA”
Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów na świecie. Jak wskazuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), w 2020 r. rozpoznano niemal 2 mln nowych przypadków, co na tle innych chorób onkologicznych plasuje ten typ nowotworu na trzecim miejscu pod względem liczby zachorowań. Dodatkowo, blisko milion osób każdego roku umiera z powodu raka jelita grubego, co pod względem onkologicznych przyczyn śmierci stawia go na drugim miejscu, po raku płuca.
Prognozy na przyszłość nie są optymistyczne, bowiem najprawdopodobniej skala problemu będzie narastać. Według szacunków WHO w perspektywie 2040 r. spodziewany jest globalny wzrost zachorowań na raka jelita grubego o 56 proc., co oznacza ponad 3 mln nowych przypadków rocznie. Równocześnie przewiduje się również śmiertelność wyższą o 69 proc., czyli na poziomie 1,6 mln zgonów każdego roku. Analiza trendów wskazuje, że ów postępujący wzrost wystąpi głównie w krajach o wysokim wskaźniku rozwoju społecznego (Human Development Index, HDI).
W Polsce rak jelita grubego jest diagnozowany u ponad 19 tys. pacjentów rocznie, stawiając go na drugim miejscu pod względem częstości zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet i trzecim u mężczyzn. Aż 12 tys. osób każdego roku umiera z powodu raka jelita grubego, co statystycznie oznacza 35 zgonów dziennie. Według prognoz Krajowego Rejestru Nowotworów w 2030 r. liczba nowych przypadków w Polsce może się zwiększyć do 28 tys. rocznie.
PROFILAKTYKA, CZYLI JAK UNIKNĄĆ RAKA JELITA GRUBEGO
Odpowiedni styl życia to podstawa profilaktyki nowotworów. Modyfikując jednocześnie kilka czynników ryzyka można zapobiec blisko połowy wszystkich przypadków zachorowań.
„Ryzyko zachorowania zmniejsza dieta zrównoważona, bogata w naturalny błonnik, owoce i warzywa. Powinniśmy unikać produktów wysoko przetworzonych, czerwonego mięsa, nadmiaru alkoholu. Eliminacja palenia tytoniu jest również kluczowa. Aktywność fizyczna powinna towarzyszyć nam przez większość dni w tygodniu. Istotne jest regularne podejmowanie aktywności fizycznej – intensywnej, ale odpowiednio dobranej dla naszego wieku i stanu zdrowia” – podkreśla dr dr n. med. Nastazja Dagny Pilonis z Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej w Narodowym Instytucie Onkologii – Państwowym Instytucie Badawczym. „Kolonoskopia przesiewowa ma udokumentowane działanie obniżające zachorowalność na raka jelita grubego oraz umieralność z powodu tej choroby. Jest to świetna procedura, jeśli chodzi o możliwości diagnostyczne, bo endoskop można wprowadzić do całego jelita grubego i uwidocznić jego całą powierzchnię od środka. I co najważniejsze, jednoczasowo usunąć zmiany przedrakowe albo wczesne raki kwalifikujące się do leczenia endoskopowego. W taki sposób u osoby badanej możemy wyleczyć wczesnego raka lub usunąć zmiany, z których w przyszłości może się on rozwinąć. Z tego powodu kolonoskopia wydaje się bardzo atrakcyjnym narzędziem przesiewowym” – dodaje dr Nastazja Pilonis.
Kolonoskopia jest badaniem, które łączy w sobie jednocześnie zarówno elementy diagnostyki, jak też pozwala na usuwanie polipów, które z czasem mogą ulec zezłośliwieniu. Ponadto, daje możliwość rozpoznania różnych schorzeń jelita grubego, kontroli leczenia i wykonywania zabiegów w wielu różnych chorobach gastrologicznych. Umożliwia rozpoznanie, ale co najważniejsze – daje szansę na całkowite wyleczenie zmian nowotworowych na wczesnym etapie choroby. Podczas kolonoskopii istnieje również możliwość pobrania wycinków śluzówki do badania histopatologicznego.
Zdaniem ekspertów ryzyko zachorowania na raka jelita grubego można byłoby zmniejszyć aż o 60-90 proc. poprzez profilaktyczne wykonywanie kolonoskopii, ale wokół badania wciąż funkcjonuje wiele mitów, w konsekwencji czego większość społeczeństwa ma własne, często mylne wyobrażenie na temat jego przebiegu i odsuwa od siebie decyzję o jego wykonaniu.
Znajduje to odzwierciedlenie w statystykach. W ramach badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego na kolonoskopię zgłasza się w Polsce zaledwie ok. 17 proc. kwalifikujących się do nich pacjentów, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych to 40 proc., a w Belgii aż 60 proc.
KOLONOSKOPIA TO NIE KOSMOS
Podczas zakończonej już IV edycji kampanii organizatorzy podkreślali szczególną rolę profilaktyki w odniesieniu do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka jelita grubego i zwracali uwagę na niepokojące objawy, które mogą świadczyć o pierwszych symptomach choroby.
Towarzyszące tegorocznej edycji hasło „Kolonoskopia to nie kosmos” odwoływało się do faktu, że badanie kolonoskopowe nie jest czymś tajemniczym, niezrozumiałym, odległym, znajdującym się poza zasięgiem, lecz wprost przeciwnie – jest to nowoczesne i jednocześnie bezpieczne badanie, określane najdoskonalszą formą profilaktyki raka jelita grubego.
„Z MOTYKĄ NA RAKA… CZYLI KOLONOSKOPIA W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH”
Niewiedza i brak świadomości często wywołują niepokój i bywają odpowiedzialne za poczucie lęku. Skutecznym sposobem na oswajanie strachu i kształtowanie świadomości są działania edukacyjne, W ramach kampanii organizatorzy przygotowali specjalny film edukacyjny „Z Motyką na raka… czyli kolonoskopia w pytaniach i odpowiedziach”. W roli pełnego pytań i wątpliwości pacjenta wystąpił popularny artysta kabaretowy Robert Motyka, zaś ekspertem i przewodnikiem objaśniającym przebieg badania i udzielającym wyczerpujących odpowiedzi nt. kolonoskopii był prof. dr. hab. n. med. Michał Kamiński, Kierownik Zakładu Profilaktyki Nowotworów oraz Pracowni Endoskopii Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego.
Materiał wideo pojawił się w Internecie, w kanałach mediów społecznościowych kampanii (Facebook, Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=f5U8hC-O4YY).
WIRTUALNA PORADNIA PROFILAKTYKI RAKA JELITA GRUBEGO SERVIER
W ramach tegorocznej edycji kampanii dla wszystkich zainteresowanych w całej Polsce uruchomiono Wirtualną Poradnię Profilaktyki Raka Jelita Grubego Servier, czyli specjalną platformę teleinformatyczną, dzięki której można było skorzystać z bezpłatnych badań laboratoryjnych oraz konsultacji medycznych w formie teleporady, czatu lub wideoczatu.
W ramach kampanii każda zarejestrowana osoba mogła skorzystać z bezpłatnego profilaktycznego badania laboratoryjnego FIT (krew utajona w kale), realizowanego w punkcie diagnostycznym znajdującym się najbliżej miejsca zamieszkania. Otrzymane wyniki testu można było skonsultować z lekarzem. Podczas teleporady lekarz oceniał zarówno wyniki badania, jak również dane zebrane w ramach wywiadu i na tej podstawie przygotowywał zalecenia dostępne dla pacjenta na dedykowanej platformie. W przypadku gdy wynik badania FIT był pozytywny lub mimo negatywnego wyniku, ale obecnych licznych wskazań w wywiadzie lekarskim, lekarz mógł zlecić kolonoskopię, którą następnie pacjent mógł wykonać bezpłatnie w znieczuleniu ogólnym we wskazanej przez konsultanta placówce.
Z usług Wirtualnej Poradni Profilaktyki Raka Jelita Grubego Servier skorzystało łącznie 114 osób, spośród których 53 wykonały badania laboratoryjne na krew utajoną w kale. Po konsultacji wyników z lekarzem 5 osób zdecydowało się na wykonanie profilaktycznej kolonoskopii – w przypadku jednej z nich konieczne było usunięcie polipów.
W grupie pacjentów, którzy wykonali badanie FIT i skorzystali z teleporady, znalazło się 35 kobiet i 18 mężczyzn. Najmłodsza w tej grupie osoba miała 22 lata, zaś najstarsza 76 lat. Do Poradni zgłaszali się pacjenci z całej Polski, zarówno osoby z dużych miast (np. Warszawa, Białystok, Gdynia, Szczecin, Kielce, Lublin, Katowice, Częstochowa), jak też mniejszych ośrodków.
SKUTECZNA PROFILAKTYKA ROZPOCZYNA SIĘ OD EDUKACJI
Z myślą o osobach z grupy ryzyka, ale też pozostałych, zainteresowanych profilaktyką raka jelita grubego przygotowano materiały edukacyjne, wśród których znalazły się „Kolonoskopia w pytaniach i odpowiedziach” oraz „Kolonoskopia – badanie, które może uratować życie”. Treści udostępniono w formie cyfrowej, na stronie internetowej Kampanii (https://www.wylaczraka.pl/889/kolonoskopia-w-pytaniach-i-odpowiedziach-material-edukacyjny; https://www.wylaczraka.pl/887/kolonoskopia-badanie-ktore-moze-uratowac-ci-zycie-material-edukacyjny) oraz w kanałach mediów społecznościowych (Facebook).
„Rak jelita grubego utrzymuje się w światowej czołówce onkologicznych zabójców i niestety dotyczy to także Polski. Zachorowanie jest realnym zagrożeniem, które jednak można zdecydowanie ograniczyć poprzez zmianę zachowań i podejmowanie działań profilaktycznych. Odpowiednia dieta i aktywność fizyczna są podstawą, ale trzeba się też badać i kontrolować, a najdoskonalszym badaniem profilaktycznym raka jelita grubego jest kolonoskopia” – wyjaśnia Ewa Ciepałowicz, Kierownik ds. CSR i Komunikacji Wewnętrznej Servier Polska, organizatorka kampanii profilaktyczno-edukacyjnej „Servier – wyłącz raka!”. „Kluczem do skutecznej profilaktyki jest edukacja, dlatego cieszę się, że poprzez kampanię kontynuujemy działania edukacyjne na rzecz wzrostu świadomości społecznej Polaków w zakresie profilaktyki przeciwnowotworowej” – dodaje Ewa Ciepałowicz.
Patronat merytoryczny nad IV edycją kampanii profilaktyczno-edukacyjnej „Servier – wyłącz raka” objęli: Konsultant Krajowy ds. Onkologii Klinicznej, Polska Unia Onkologii oraz Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej.
Partnerami tegorocznej odsłony kampanii byli: Fundacja Europa Colon Polska, Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO, Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych, Alivia Onkofundacja oraz Fundacja Rak’n’Roll. Wygraj Życie!.
Źródła:
- Krajowy rejestr nowotworów, www.onkologia.org.pl.
- https://eccam2022.digestivecancers.eu/ [dostęp: 13.07.2022]
- https://www.iarc.who.int/featured-news/colorectal-cancer-awareness-month-2022/ [dostęp: 13.07.2022]
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer [dostęp: 13.07.2022]
