Kobiety od zawsze miały ogromny wkład w rozwój nauki, nie zawsze jednak niosło to ze sobą odpowiedni status i uznanie. Wręcz przeciwnie. Już w starożytnej Grecji musiały walczyć o wykształcenie – kilka z nich je otrzymało, mimo tego, że nie posiadały praw wyborczych i społecznych. Jedna z kobiet, Agnodike, ukończyła studia medyczne podając się za mężczyznę[1]. Jednak kobiety potrafią wszystko, niezależnie od czasów, przeszkód i ograniczeń. Mając często mniej wsparcia i sławy, kobiety były pionierami postępu, od przełomów w badaniach eksperymentalnych po innowacje m.in. w leczeniu i opiece nad rakiem.
Pierwszą znaną lekarką na świecie była Merit-Ptah, która żyła w Egipcie prawie 3000 lat p.n.e. Jednakże na pewno nie była pierwszą kobietą, która znała się na medycynie[2]. I chociaż w Egipcie istniała specjalna szkoła dla lekarek, to w innych miejscach na ziemi na przestrzeni wieków kobietom niełatwo było zdobywać wykształcenie. Obecnie sytuacja wygląda inaczej, dostęp do edukacji jest powszechny, a kobiety chętnie się uczą. Od ponad 10 lat w Polsce więcej kobiet (około 63-65%) niż mężczyzn kończy wyższe studia[3]. Dalej mężczyźni mają przewagę liczebną na kierunkach związanych z techniką i technologią, ale udział kobiet na technicznych uczelniach publicznych wynosi 35% i sukcesywnie rośnie.
Wśród najbardziej znanych kobiet nauki znajduje się słynna noblistka Maria Skłodowska-Curie. Całą swoją karierę oparła na badaniu właściwości pierwiastków promieniotwórczych. Dzięki zaangażowaniu i poświęceniu się nauce otrzymała Nobla dwukrotnie – w wieku 36 oraz 44 lat. Odkrywając polon i kilka miesięcy później rad, Maria Skłodowska-Curie stała się prekursorką współczesnej radiochemii. By studiować, musiała wyjechać z Polski. Tutaj kobiety mogły zdobyć wyższe wykształcenie dopiero od 1894 roku – na Uniwersytecie Jagiellońskim, a jeszcze później, bo od 1915 roku – na Uniwersytecie Warszawskim[4].
Równie wyraźnymi kobietami nauki były Cecilia Payne-Gaposchkin, brytyjska astronomka, która odkryła, z czego składa się Słońce czy Rita Levi-Montalcini – włoska noblistka, która otrzymała to wyróżnienie w wieku 77 lat. Jej badania dotyczące układu nerwowego były przełomowe[5]. W medycynie wyróżniła się także Rosalyn Yalow, która stworzyła technikę umożliwiającą diagnozowanie defektów i chorób, dzięki której obecnie można rozróżnić cukrzycę typu 1 od cukrzycy 2[6].
Współcześnie kobiety stanowią silną część zespołów naukowych i niejednokrotnie przewodzą grupom badawczym. Jednak pomimo rosnącej liczby kobiet w zawodach związanych z naukami ścisłymi, technologią, inżynierią i matematyką, obszar onkologii jest nadal zdominowany przez mężczyzn. Według badania American Society of Clinical Oncology (ASCO) z 2018 roku, kobiety stanowiły mniej niż 30% ogólnej siły roboczej onkologów w USA. Podczas obchodzonego dziś Międzynarodowego Dnia Kobiet i Dziewcząt w Nauce warto docenić cenny wkład wniesiony przez niektóre z nich w poprawę opieki nad pacjentami onkologicznymi i ich rodzinami[7].
Dr. Gertrude B. Elion
Rak żołądka pozbawił życia dziadka Gertrude Elion, gdy była zaledwie nastolatką. To doświadczenie zainspirowało ją do zajęcia się medycyną i życiowej misji walki z chorobą. Dzięki pracy z George’em Hitchingsem zrewolucjonizowała rozwój leków farmaceutycznych, opracowując skuteczne metody leczenia różnych schorzeń, od raka i dny moczanowej po malarię i opryszczkę. Otworzyła również drzwi dla osób z obniżoną odpornością, wprowadzając lek, który umożliwia im otrzymywanie przeszczepów narządów bez odrzucania ich przez organizm. W 1950 roku Elion i Hitchings z powodzeniem stworzyli dwa związki hamujące tworzenie się komórek białaczkowych. Dziś, według American Chemical Society, te dwa związki, w połączeniu z innymi lekami i terapią podtrzymującą, leczą 80% dzieci z białaczką i dorosłych z ostrą białaczką szpikową. Elion zdobyła Nagrodę Nobla w 1988 roku za „racjonalne” podejście do terapii lekowej. Mówiąc o nagrodzie, powiedziała: „Nagroda Nobla jest w porządku, ale opracowane przeze mnie leki są nagrodą samą w sobie”. Elion opublikowała 225 artykułów na temat swoich odkryć.
Dr Jane C. Wright
Dr Wright słynęła z promowania chemioterapii jako realnej opcji leczenia pacjentów. W trakcie swojej kariery opublikowała ponad 100 artykułów naukowych na temat samej chemioterapii. Była jedyną kobietą-założycielem ASCO w 1964 roku, a także pierwszą kobietą wybraną na prezesa New York Cancer Society w 1971 roku. O pracy w medycynie dr Wright elokwentnie powiedziała: „Odkrywanie nieznanego daje dużo frajdy. Nie ma większego dreszczyku emocji niż eksperyment, który kończy się w taki sposób, że masz poczucie dokładania swojej pozytywnej cegiełki” (oryginalnie: “There’s lots of fun in exploring the unknown. There’s no greater thrill than in having an experiment turn out in such a way that you make a positive contribution.”).
Dr Rosalind Franklin
Brytyjska chemiczka przyczyniła się do zrozumienia budowy i struktury molekularnej kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) i kwasu rybonukleinowego (RNA). Utorowała drogę Jamesowi Watsonowi, Francisowi Crickowi i Maurice’owi Wilkinsowi, nagrodzonym Noblem za pracę nad podwójną helisą DNA i wielu naukowcom, którzy nadal badają genetyczne pochodzenie różnych rodzajów raka.
Dr Audrey Evans
Audrey Evans jest znana ze swojego pionierskiego wkładu w badania i leczenie w obszarze onkologii dziecięcej. Jej system klasyfikacji chorób z 1971 roku dla nerwiaka niedojrzałego, raka nerwu pospolitego u dzieci, zmniejszył śmiertelność o 50%. Połączenie biegłości medycznej i głębokiego współczucia Evans przyniosło jej wiele prestiżowych nagród, w tym Narodową Nagrodę Humanitarną w 1994 roku.
Dr Susan Love
Dr Love poświęciła pracę swoje życie zawodowe walce z rakiem piersi. Jest założycielką i głównym wizjonerem Fundacji swojego imienia na rzecz badań nad rakiem piersi. Sama zorganizowała grupę 375 000 kobiet — zarówno z rakiem piersi, jak i bez niego — które dobrowolnie poddały się badaniom nad rakiem piersi.
Ponieważ kobiety, także w Polsce, dokonują udokumentowanych postępów w leczeniu raka, powinny służyć jako inspiracja dla innych. Potrzeba postępu w tej z roku na rok coraz bardziej spersonalizowanej dziedzinie[8] jest o tyle istotna, że w dzisiejszym świecie rak stanowi drugą przyczynę śmierci, jeśli chodzi o częstość występowania[9]. Prace naukowo-badawcze poprawiają jakość życia pacjentów dziś i dają szansę na przyszłość.
[1] https://funip.pl/droga-kobiet-do-edukacji/
[2] https://plus.expressbydgoski.pl/medycyna-i-kobiety-historie-pierwszych-lekarek/ar/c6-14929554
[3] https://ciekaweliczby.pl/absolwentki/
[4] https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/najbardziej-znane-kobiety-w-nauce/0t9h7l8
[5] https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/najbardziej-znane-kobiety-w-nauce/0t9h7l8
[6] https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/najbardziej-znane-kobiety-w-nauce/0t9h7l8
[7] https://www.morehealth.com/blog/meet-five-women-who-advanced-cancer-research-and-treatment
[8] https://www.rp.pl/nauka/art888941-naukowcy-stworzyli-mape-raka-przelom-w-onkologii
[9] https://holsamed.pl/10-odkryc-w-medycynie-ktore-zmienily-dzieje-ludzkosci/
